De nieuwe ICER rapportage geeft een scherpe analyse van de stand van zaken in de omschakeling naar een circulaire economie in Nederland. Helaas is die niet bepaald rooskleurig. Het rapport benoemt een te grote focus op (laagwaardige) recycling en gebrekkige vooruitgang op de circulaire doelstellingen voor 2050. Er is systeemverandering nodig en bevindingen uit dit rapport kunnen een goede basis zijn voor beleidsontwikkeling en de implementatie van circulaire maatregelen.

De Nederlandse regering wil in 2050 een volledig circulaire economie bereiken en monitoring is een belangrijk instrument om de voortgang te kunnen volgen. De tweejaarlijkse Integrale Circulaire Economie Rapportage (ICER) geeft de stand van zaken weer van de transitie naar een circulaire economie in Nederland. Het rapport bespreekt ook sociaal-economische impact, keteneffecten in binnen- en buitenland, financiële aantrekkelijkheid van secundaire materialen en belasting van fossiele grondstoffen. Echter ziet het ook belangrijke concrete maatregelen en initiatieven in de circulaire transitie over het hoofd.

Lineair vs. Circulair

Het rapport benadrukt dat het huidige systeem functioneert volgens lineaire principes en dat partijen die de omslag niet zelf kunnen maken ondersteuning moeten krijgen. Het is belangrijk om hierbij in het achterhoofd te houden dat grote lineaire bedrijven vaak enkel een kleine laag van het bedrijf circulair maken in plaats van hun hele business model circulair in te richten. Dit kan leiden tot misplaatste energie die op andere plekken veel meer effect heeft.

Het belang van nieuwe businessmodellen en innovaties wordt vaak benoemd alsof er een enorm gebrek aan is. Terwijl circulair ondernemerschap al eeuwen bestaat in de vorm van schoen-, fiets- en kledingmakers. Tegenwoordig zie je dit soort ambacht ook terug bij kringlooporganisaties met hun circulaire werkplaatsen, fietsenmakers en naaiateliers. Het is vaak effectiever om early adopters te helpen groeien dan de late majority als eerste in beweging te krijgen (grote lineaire bedrijven zijn de late majority in de circulaire economie). Daarom zou het passender zijn om de welwillende lokale of regionale circulaire ondernemers te helpen versnellen en professionaliseren.

Het is een gemis dat circulaire ambachtscentra (en de kringloop) helemaal niet worden genoemd. Dit terwijl ze de gemotiveerde pioniers zijn die onmisbaar blijken in een circulaire economie en er van hun werkwijzen veel geleerd kan worden. Het creëren van een landelijk dekkend netwerk van circulaire ambachtscentra is bovendien een van de zogenaamde icoonprojecten die de overheid samen met sociale ondernemingen en bedrijven aan het opzetten is.

Circulariteit en inclusie gaan hand in hand

Tot slot wordt in het rapport het belang van opleidingen en omscholing onderbelicht. Circulaire economie en een inclusieve samenleving gaan hand in hand. Er zijn in de toekomst veel handen nodig om de transitie te faciliteren. Daarom zal omscholing van beroepen uit de lineaire economie naar circulaire beroepen zoals rond reparatie hard nodig zijn. Er zijn nog veel geschikte mensen die te weinig deelnemen op de arbeidsmarkt. Kringlooporganisaties hebben veel ervaring met het aanpassen van processen zodat die mensen kansen krijgen.

Maar daar moet wel een goede beloning tegenover staan. Het gebrek daaraan en de hoge belasting op arbeid zijn bekende obstakels voor de circulaire economie. Een effectieve aanpak van deze uitdagingen is noodzakelijk voor een snellere omschakeling. We hopen dat de overheid gaat luisteren naar de conclusies uit het ICER rapport en zullen ons inzetten om gehoor te geven aan de punten die hierin missen